PORADNIK: jakie prawa ma kierowca w związku z upałem?
Wakacyjna fala upałów z pewnością sprawiła, że przestaliśmy marzyć o tropikach. A jednocześnie zrodziła wiele wątpliwości… odnośnie praw pracownika i obowiązków pracodawcy. Co powinien zapewnić pracodawca pracownikowi, gdy słupek rtęci niebezpiecznie pnie się w górę? Czy kierowca może odmówić wykonywania pracy z uwagi na pogodę? jakie prawa ma kierowca w związku z upałem
Co „należy się” kierowcy w związku z upałem? Jakie są tym samym obowiązki pracodawcy? Na większość pytań odpowiada Kodeksu Pracy. – Polskie prawo nie określa górnej granicy temperatury, powyżej której nie świadczy się pracy – tłumaczy Michał Szuszczyński, radca prawny specjalizujący się w prawie pracy. Wyjątek stanowią jedynie pracownicy młodociani, którzy nie mogą pracować przy temperaturze powyżej 30 st., jak również kobiety w ciąży oraz kobiety karmiące, w przypadku których istnieją obostrzenia co do możliwości wahań temperatury w miejscu pracy. W przypadku, gdy temperatura powietrza w zamkniętym pomieszczeniu przekroczy granicę 28 st., a w przestrzeni otwartej – 25 st., pracodawca musi zapewnić pracownikowi wodę lub inne napoje czy izotoniki pozwalające na uzupełnienie witamin i soli mineralnych. W rozumieniu tego przepisu kabinę ciężarówki kwalifikowałabym właśnie jako wspomniane <zamknięte pomieszczenie> – mówi.
Co istotne, napoje powinny być dostarczone w ilości dostosowanej do potrzeb pracowników. Jednocześnie pojawia się tu pytanie, czy pracodawca ma prawo do wypłacenia pracownikom ekwiwalentu pieniężnego za napoje przysługujące w wyjątkowo upalny dzień. Okazuje się, że jest to niedopuszczalne.
Należy zauważyć, że do obowiązków pracodawcy należy także dbanie o dobry stan klimatyzacji, który ma bezpośredni wpływ na zdrowie i samopoczucie pracowników. – W przypadku kierowcy wydaje się to być niezmiernie istotne, bowiem konsekwencje użytkowania niewłaściwie konserwowanej klimatyzacji mogą poważnie zagrażać jego zdrowiu, a w skrajnych przypadkach nawet życiu – podkreśla Karolina Wierzchowska, prawnik z Kancelarii Transportowej Legaltrans.
jakie prawa ma kierowca w związku z upałem
Czy kierowca może przerwać pracę?
Istotny jest również art. 210 Kodeksu Pracy, który informuje, w jakich sytuacjach pracownik może zaprzestać wykonywania pracy. Według wspomnianego zapisu jest to możliwe w przypadku, gdy warunki pracy nie odpowiadają warunkom bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia pracownika. – Pracownik powinien wówczas jedynie zawiadomić o tym przełożonego. Co ważne, kierowca zachowuje prawo do wynagrodzenia za te godziny, w których miał tę pracę wykonywać – podsumowuje Michał Szuszczyński.
Prawo do przerwania pracy w niektórych sytuacjach wiąże się przede wszystkim ze specyfiką niektórych zawodów, szczególnie, gdy wykonywane czynności wymagają szczególnej sprawności psychofizycznej oraz, gdy stan psychofizyczny pracownika nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób. – Minister Pracy i Polityki Socjalnej oraz Minister Zdrowia i Opieki Społecznej wydali rozporządzenie, które wymienia zawody i stanowiska zawierające się w definicji pracy wymagającej szczególnej właściwości psychofizycznej. Są to m.in. operatorzy maszyn torowych, drezyn, ale też po prostu kierowcy, m.in. pojazdów przewożących ładunki niebezpieczne, o masie całkowitej powyżej 16 ton czy długości powyżej 12 m. Oznacza to, że jeśli kierowca źle się czuje np. wskutek wysokiej temperatury, ma mdłości, jest senny bądź w przypadku, gdy pracodawca nie zapewnił mu wspomnianych napojów, to wtedy ma on prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, przy czym nie można wówczas umniejszać jego wynagrodzenia – podpowiada radca prawny.
Jak z kolei tłumaczy Karolina Wierzchowska, temat jest wyjątkowo aktualny – o prawie do zaprzestania pracy w niektórych sytuacjach w związku z upałami jest obecnie bardzo głośno. – W ostatnich dniach inspektorzy pracy apelują do pracodawców o rozważenie skrócenia czasu pracy poprzez obniżenie dobowej lub tygodniowej normy czasu pracy bądź też wprowadzenie dodatkowych przerw regeneracyjnych, wliczanych do czasu pracy – mówi prawnik kancelarii Legaltrans.
Przerwa wbrew poleceniom pracodawcy?
Co istotne, kwestia przerwania pracy, wynikająca ze złego samopoczucia np. z uwagi na warunki atmosferyczne, nie może podlegać jakimkolwiek negocjacjom pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. Zgodnie z tym kierowca może przerwać pracę i np. zatrzymać się na parkingu nawet mimo sprzeciwu pracodawcy. Ten bowiem, „nakazując” dalszą jazdę mimo zgłoszenia złego samopoczucia przez kierowcę, przyczynia się do ewentualnego powstania niebezpiecznych warunków na drodze. – Jeśli takie sytuacje powtarzają się, możemy oczywiście zawiadomić Państwową Inspekcję Pracy, która przeprowadzi kontrolę w zakresie nieprzestrzegania przez pracodawcę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy – tłumaczy Michał Szuszczyński. Niektórzy kierowcy obawiają się, że odmowa wykonywania obowiązków wywoła bardzo ostrą reakcję pracodawcy, np. dyscyplinarne zwolnienie. – Wtedy oczywiście pracownikowi przysługuje prawo do odwołania do sądu pracy, który oceni, czy firma zapewniła odpowiednie warunki, a tym samym, czy pracownik miał prawo powstrzymać się od wykonywania obowiązków – kontynuuje radca prawny.
Z kolei jak podkreśla Karolina Wierzchowska, niestosowanie się do przepisów zupełnie „nie opłaca się” przedsiębiorcy. – Warto zauważyć, że nieprzestrzeganie któregokolwiek z powyższych obowiązków pracodawcy stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika i zagrożone jest karą grzywny w wysokości od 1000 do 30000 zł – mówi prawnik.
jakie prawa ma kierowca w związku z upałem
A jeśli nie mamy umowy o pracę?
Oczywiście, opisane wyżej sytuacje wynikają tylko i wyłącznie ze stosunku pracy, czyli odnoszą się do umowy o pracę – prawa pracownika i obowiązki pracodawcy reguluje wtedy Kodeks Pracy. Co jednak z kierowcami, którzy współpracują z firmą transportową w ramach umowy zlecenia, np. dorywczo? Czy przepisy chronią także kierowcę-zleceniobiorcę? Czy może powstrzymać się od wykonywania pracy w przypadku wyjątkowo niesprzyjających warunków pogodowych, mających wpływ na samopoczucie? Jeśli powiadomi zleceniodawcę o zamiarze zaprzestania wykonywania pracy, a ten nie wyrazi zgody, ponadto cała sytuacja zakończy się rozwiązaniem tejże umowy, kierowca może dochodzić swoich praw na podstawie przepisów prawa cywilnego. – Oczywiście, w sytuacji, gdy usługa, czyli np. przewiezienie towaru, nie mogła być zrealizowana z przyczyn niezależnych od nas czy leżących po stronie zleceniodawcy, jak np. brak wentylacji w kabinie ciężarówki, można odstąpić od wykonania umowy albo zażądać odszkodowania i domagać się zasądzenia przez sąd cywilny należnego wynagrodzenia – twierdzi Michał Szuszczyński.
(kliknij, aby powiększyć)
Nocleg w kabinie w upał?
Co z kolei w przypadku noclegu w kabinie ciężarówki, która jednak nie stwarza komfortowych warunków do wypoczynku (np. pojazd bez klimatyzacji postojowej)? Czy kierowca może zwrócić się do pracodawcy z prośbą o zwrot ryczałtu za nocleg realizowany poza kabiną? Jak podkreśla prawnik Legaltrans, zgodnie z Rozporządzeniem (WE) nr 561/06 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. kierowcy mogą spędzać przerwy w pracy w kabinie ciężarówki, o ile jednak pracodawca zapewnił w niej odpowiednie warunki. Jakie zaś warunki można uznać za odpowiednie – tego przepisy nie sprecyzowały. – Jeśli kierowca śpi w pojeździe, który nie ma klimatyzacji postojowej, a temperatura w kabinie uniemożliwia kierowcy wypoczynek, trudno wówczas mówić o zapewnieniu odpowiedniego standardu tego wypoczynku. Należy jednak zauważyć, że jeżeli kierowca ma zapewniony nocleg w kabinie, auto jest zaparkowane na parkingu wyposażonym w odpowiednie urządzenia sanitarne, czego całkowity koszt ponosi pracodawca, można wtedy przyjąć, że pracodawca zapewnia swojemu pracownikowi bezpłatny nocleg – mówi prawnik.
Z drugiej strony doskonale wiemy, że uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2014 r. wprowadziła niemałe zamieszanie w kwestii ryczałtów za noclegi odbierane przez kierowców poza kabiną. W skrócie, według uchwały SN kierowcom należą się ryczałty za nocleg w hotelu, nawet mimo iż spędzili oni noc na parkingu – w kabinie swojej ciężarówki. W związku z tym zapewnienie odpowiednich warunków do wypoczynku w kabinie wcale nie oznacza, że kierowca jest zobligowany do nocowania w tejże kabinie – może wybrać hotel lub (przynajmniej teoretycznie) zażądać zwrotu potencjalnych kosztów. – Należy zauważyć, że przepis ten pozostawia po stronie kierowcy możliwość zadecydowania o tym, czy będzie on wykorzystywał odpoczynek w taki sposób. Regulacja ta zwiększa więc ochronę kierowcy, gdyż pracodawca w żaden sposób nie może zmusić pracownika do wyboru właśnie tej, niekoniecznie komfortowej formy odpoczynku w trasie wykonywanego przewozu. Przedsiębiorca powinien więc zadbać o to, aby warunki panujące w kabinie pojazdu były dla kierowcy jak najbardziej wygodne, do czego w przypadku upałów przyczynić może się między innymi klimatyzacja postojowa czy też zapewnienie pracownikowi odpowiedniej ilości i rodzaju napojów – wylicza prawnik.
Pamiętajmy, że zmęczony kierowca przemierzający drogi w upale stanowi poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa innych uczestników ruchu. W związku z tym przepisy jasno precyzują obowiązki pracodawcy oraz prawa pracownika. Miejmy nadzieję, że nikogo nie trzeba przekonywać do ich przestrzegania.
jakie prawa ma kierowca w związku z upałem
Wsparcie merytoryczne:
Karolina Wierzchowska, prawnik, Kancelaria Transportowa Legatrans
Michał Szuszczyński, radca prawny, SZUSZCZYŃSKI Kancelaria Prawa Pracy
Komentarze
Na razie nie ma komentarzy
Twój komentarz
Jeśli chcesz napisać komentarz, zaloguj się:
lub zarejestruj się.